भारतातील शिक्षण व्यवस्था
भारतामधील शिक्षण व्यवस्था ही खूप व्यापक आणि विविधतेने भरलेली आहे. खाली भारतातील शिक्षण व्यवस्था संबंधित माहिती मराठीत दिली आहे:
---
## 📚 **भारतातील शिक्षण व्यवस्था** (Education System in India)
### १. **शिक्षणाची रचना (Structure of Education)**
भारतामध्ये शिक्षण प्रणाली मुख्यतः खालील टप्प्यांमध्ये विभागलेली आहे:
1. **पूर्व-प्राथमिक शिक्षण** (Pre-primary education) – बालवाडी, अंगणवाडी
2. **प्राथमिक शिक्षण** (Primary education) – इयत्ता १ ते ५
3. **माध्यमिक शिक्षण** (Upper Primary / Middle School) – इयत्ता ६ ते ८
4. **माध्यमिक शिक्षण** (Secondary education) – इयत्ता ९ आणि १०
5. **उच्च माध्यमिक शिक्षण** (Higher Secondary) – इयत्ता ११ आणि १२
6. **उच्च शिक्षण** (Higher Education) – पदवी, पदव्योत्तर, डॉक्टरेट
---
### २. **शिक्षण संस्था (Types of Institutions)**
* **सरकारी शाळा** – राज्य किंवा केंद्र सरकारद्वारे चालवल्या जातात
* **खाजगी शाळा** – खासगी संस्थांकडून चालवल्या जातात
* **अनुदानित शाळा** – खासगी पण सरकारकडून आर्थिक मदत मिळणाऱ्या
* **विद्यापीठे व महाविद्यालये** – उच्च शिक्षणासाठी
---
### ३. **महत्त्वाच्या शिक्षण संस्था व बोर्ड (Major Education Boards)**
* CBSE (Central Board of Secondary Education) – केंद्रीय बोर्ड
* ICSE (Indian Certificate of Secondary Education) – खासगी बोर्ड
* राज्य मंडळ (State Board) – उदा. महाराष्ट्र राज्य माध्यमिक व उच्च माध्यमिक शिक्षण मंडळ
* NIOS (National Institute of Open Schooling) – ओपन स्कुलिंगसाठी
---
### ४. **शिक्षणाचे हक्क व धोरणे**
* **शिक्षणाचा मूलभूत हक्क** – ६ ते १४ वयोगटातील मुलांसाठी मोफत आणि सक्तीचे शिक्षण (RTE Act, 2009)
* **नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण (NEP 2020)** – १०+२ प्रणालीऐवजी ५+३+३+४ संरचना लागू केली गेली आहे.
---
### ५. **प्रमुख समस्या**
* अपुरी शैक्षणिक सुविधा ग्रामीण भागात
* गुणवत्तेचा अभाव
* शिक्षकांची कमतरता
* ड्रॉपआउट रेट जास्त असणे
---
### ६. **उपक्रम आणि योजना**
* **सर्व शिक्षा अभियान (SSA)**
* **मध्याह्न भोजन योजना (Mid-Day Meal Scheme)**
* **समग्र शिक्षा अभियान**
* **राष्ट्रीय डिजिटल शिक्षण मंच (DIKSHA)**
---
### ७. **नवीन ट्रेंड्स**
* **ऑनलाइन शिक्षण** – विशेषतः कोविडनंतर वाढले
* **डिजिटल इंडिया अंतर्गत शिक्षण क्षेत्रात तंत्रज्ञानाचा वापर**
* **NEP 2020 मुळे मातृभाषेतून शिक्षणाला चालना**
---
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा